ناباروری در مکتب طب سنتی ایران با محوریت دیدگاه حکیم محمد اعظم خان

نوع مقاله : اصیل پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه طب سنتی، موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.

2 مربی گروه طب سنتی، دانشکده طب سنتی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه زنان و مامایی و نازایی، بیمارستان ولی‏عصر، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه: باروری و داشتن فرزند سالم از شاخص‏های ارزشمند در سلامتی افراد محسوب می‏شود. شیوع ناباروری در جهان علاوه بر بارِ اقتصادی درمان‏، سبب ایجاد مشکلات روانی قابل توجهی برای زوج نابارور شده، سلامت خانواده را تهدید می‏کند. با توجه به اهمیت موضوع، توجه به طب مکمل و استفاده از طب سنتی ایرانی می‏تواند راهگشا و کمک کننده باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی علل نازایی از دیدگاه طب سنتی ایرانی با محوریت کتاب ارزشمند اکسیر اعظم حکیم محمد اعظم خان انجام شد.
روش کار: این مطالعه به روش کتابخانه‏ای بر اساس کتب مرجع، در دسترس و قابل اعتماد طب سنتی مانند قانون در طب، ذخیره خوارزمشاهی، خلاصه الحکمه و معالجات عقیلی با محوریت اکسیر اعظم انجام شد و در نهایت آنچه را که حکیم اعظم خان در خصوص اسباب نازایی توضیح داده، بیان شد.
یافته ها: حکیمان طب ایرانی علت‌های مختلفی را به عنوان دلایل ناباروری در زنان و مردان به صورت جداگانه مطرح کرده و روش‏های درمانی متفاوتی از گیاهان مفرده، داروهای ترکیبی، روش‌هایی که با اعمال دستی انجام می‌شود مانند حجامت، بادکش و ماساژ آورده و در انتهای روش درمانی نوع غذایی را که برای بیماری مفید است در قسمت غذا بیان کرده اند. علت‌های ناباروری را به دو دسته عامل مردانه و عامل زنانه تقسیم کرده و به وجود ماده منی در زن و مرد و نقش هر یک در باروری تأکید کرده‏اند. تولید کافی ماده منی در مرد و تخمک در زن به وجود سلامتی اعضای اصلی و رئیسه بدن (شامل قلب، مغز و کبد) بستگی دارد. با سلامتی اعضای تناسلی و تولید منی قابل باروری در هر دو و انزال هم زمان زن و مرد در هنگام برقراری رابطه جنسی، باروری را امکان پذیر می‏دانستند.
نتیجه گیری: با توجه به دقت نظر حکیم اعظم خان در توضیح علل نازایی و دسته بندی دقیق آن‏ها، هم‏چنین توصیف نحوه تشخیص و سیر درمان هر یک از علل نازایی، به نظر می‏رسد امروزه می‏توان با تکیه بر نظرات ایشان در تحقیقات تجربی، روش‏های درمان کارآمدتری را در ناباروری به دست آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Infertility in Iranian Traditional Medicine from Hakim Mohammad Azam Khan point of view

نویسندگان [English]

  • Elham Akhtari 1
  • Soudabeh Bioos 2
  • Farnaz Sohrabvand 3
1 Assistant Professor, Department of Traditional Medicine, Institute of Medical History Studies, Islamic and Complementary Medicine, Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
2 Instructor of Traditional Medicine, School of Traditional Medicine, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Obstetrics and Gynecology, Valieh Asr Hospital, Faculty of Medicine, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Introduction: Fertility and having healthy child is one of the valuable indexes in people's health. Incidence of infertility in the world has a treatment economic load and also causes significant psychiatric complications for the infertile couples and threats the health of family. Given the importance of the issue, attention to complementary medicine and use of Iranian traditional medicine can be useful and helpful. This study was performed with aim to evaluate the causes of infertility from Iranian traditional Medicine (ITM) point of view according to the valuable Exir book of Hakim Mohammad Azam Khan.
Methods: This study was performed as library based on reference availabe and reliable books of traditional medicine such as law in medicine, store of Kharazmshahi, Aghili's Kholasah al-Hekmah and Moalejat with a focus on Azam Exir, and finally, what Hakim Azam Khan explained about the causes of infertility was stated.
Results: Iranian medicine Hokama have suggested various reasons as the causes of infertility in men and women, separately, and stated different treatment methods such as single plants, combined drugs and method performed manually including bloodletting, cupping, and massage, and at the end of the treatment method in food section explained the type of food that is useful for disease. They divided causes of infertility into two groups of male and female factors and emphasized on the existence of semen in men and women and the role of each one in fertility. Sufficient production of semen in males and ovum in females depends on the health of body's main and vital members (including the heart, brain and liver). They reported fertility was possible through the health of genital system and production of reproductive semen in both and simultaneous orgasm of man and woman when having sex.
Conclusion: According to the careful viewpoint of Hakim Azam Khan in explaining the causes of infertility and accurately classifying them, as well as description of how to diagnose and treatment courses of each of the infertility causes, it seems that today by relying on their views on empirical research, we can achieve more effective treatments for infertility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Infertility
  • Iranian Traditional Medicine
  • Oghre
  • Vital organs
1-       Mokaberinejad R, Tansaz M,  Bioos S, Jafari E, Akhtari E, Yousefi S, et al. Healthy pregnancy in perspective of  Iranian traditional medicine and its brief comparison with modern medicine. IJOGI 2014;7(121):1-9. (Persian).
2-       Fritz M. Speroff L. Clinical Gynecologic Endocrinology and Infertility. 8th ed.
3-       Gibbs RS, Karlan BY, Haney AF, Nyggard IE. Danforth’s Obstetrics and Gynecology. 10th Ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2008.P. 705-15.
4-       Vahidi S, Ardalan A, Mohammad K. Incidence of primary infertility in IRAN between 2004-2005. Fertility and Infertillity Journal 2006: 243-51.
5-       Sedaghat siahkal M, Nogoomi M, Kamali M, Tavagohi Sh, Kashfi F. The incidence of infertility in Tehran. Tehran University Medical Journal 2003;61(5):371-6.(Persian).
6-       Gnoth C, Maxrath B, Skonieczny T, Friol K, Godehardt E, Tigges J. Final ART success rates: a years survey. Hum Reporod 2011;26(8):2239-46.
7-       Heravi M. Bahr-Al-Javaher. Quom: The Institue for Medical –Islamic; 2004.
8-       Bioos S. 1th ed. Ghom: Esmaeilian Institue; 2010.P.16-28.
9-       Azam Khan M, Aksir azam. Tehran: The Institue for Medical History-Islamic and Complementary Medicine, Iran University of Medical Sciences; 2004.
10-    Razi M. Alhavi Dar Al-Kotob Al-ilmiyah. Beirut: Lebanon; 2000.
11-    Avicenna. Al Qanun Fi Al-Tibb (Arabic). Beirut: Alaalami Library;2005.
12-    Azam Khan M, Romuze A. Tehran: The Institue for Medical History –Islamic and Complementry Medicine, Iran, University of Medical sciences; 2004.
13-    Aghili Khorasani MH. Kholase al-hekmah. Quom: Esmailian; 2006.
14-    Bruce Redmon J, Corey P, Pryor JL. Varicocele-the most common cause of male factor infertility. Hum Reprod Update  2002; 8(1):53-8.
15-    Negatbakhsh F, Namazi N, Bioos S,  Ahmadi M. Nutrition in the management of infertility. Tehran: Almaei; 2014.P. 69-73.
16-    Sohrabvand F, Nazem E, Tansaz M. Investigation of the personal and uterine humor in infertile women reffered to the Vali-e-asr hospital: Introducing a pattern for prediction of fertility. IJOGI 2014:17(94):10-8.(Persian).
17-    Akhtari E, Tansaz M, Mokaberinejad R, Bioos S. Relationship between emotional and psychological disorders on infertility from the past to present. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine 2013; 4(1):35-40.(Persian).